Pangarap

PANGARAP

masasabi mo bang ako'y walang pangarap

dahil di pagyaman ang nasa aking utak

pag yumaman ka na ba'y tapos na ang hirap?

habang pultaym ako't nakikibakang tibak

hindi pansarili ang pinapangarap ko

kundi panlahat, pangkolektibo, pangmundo

na walang bukod o tinatanging kung sino

kundi matayo ang lipunang makatao

iniisip ko nga, bakit dapat mag-angkin?

ng libo-libong ektaryang mga lupain?

upang sarili'y payamanin? pabundatin?

upang magliwaliw? buhay ay pasarapin?

subalit kung ikaw lang at iyong pamilya

ang sasagana at hihiga ka sa pera

ang pinaghirapan mo'y madadala mo ba?

sa hukay, imbes na magkasilbi sa kapwa?

aba'y inyo na ang inyong mga salapi

kung sa pagyaman mo, iba'y maaaglahi

buti pang matayo'y lipunang makauri

para sa manggagawa pag sila'y nagwagi

- gregoriovbituinjr.

10.17.2024

Alaala - salin ng tula ni Sheikha Hlewa

ALAALA

Tula ni Sheikha Hlewa

Isinalin sa Ingles ni Lena Tuffaha

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

Nagkakagulo ang lahat nang inagaw ko 

ang alaala ng Bedouin.

Malamang na ang binatang nakuryente 

habang nagdidilig sa kanyang bukid

ay maging asawa ng sinumang maliit na babae.

Malamang, maging parol sa karimlan 

ang kanyang mga titig 

matapos kargahan iyon ng liwanag.

Sa lahat ng maaaring mangyari'y 

pinagtaksilan ako ng alaala.

Siya ba'y binatang ikakasal 

o naantalang parol o luntiang bukirin?

Ang aking ina'y may ugaling pagparisukatin 

ang bawat detalye sa aking alaala.

Ang binata'y naging bukirin, luntiang parol,

at ang kuryente'y hindi nakarating 

sa aking nayon ni minsan.

- sa Haifa

10.17.2024

* Si Sheikha Hlewa ay isang Palestinong manunulat na isinilang sa Dhayl 'Araj, isang hindi kilalang nayon ng Bedouin malapit sa Haifa. May-akda siya ng tatlong kalipunan ng maiikling kwento at isang kalipunan ng mga tula, na naisalin na sa maraming wika. Siya'y babaeng nagtuturo ng Peminismong Arabo sa Unibersidad ng Ben-Gurion.

Pinaghalawan ng tula at larawan mula sa kawing na: 

https://thebaffler.com/from-palestine/memory-hlewa 

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People 

Tinanggal sa trabaho dahil mataba

TINANGGAL SA TRABAHO DAHIL MATABA

nawalan ng trabaho dahil raw mataba

kawalang respeto ito sa manggagawa

ang nangyari sa kanya'y pambihirang sadya

ang ganyang palakad ay talagang kaysama

PBA courtside reporter daw siya noon

nagtrabaho sa pinangarap niyang iyon

subalit matapos ang sampung laro roon

ay wala na siyang iskedyul nang maglaon

may kinuhang mga reporter na baguhan

na maayos din naman ang pangangatawan

wala siyang isyu sa bago't nagsulputan

nagtaka lang siya nang trabaho'y nawalan

ang mga lalaki, pinupuri pa siya

dahil maayos ang pamamahayag niya

ang babaeng lider sa network, ayaw pala

sa kanya dahil raw sa katabaan niya

ay, nakagugulat ang kanyang pagtatapat

ang nangyaring kaplakstikan ay di marapat

diskriminasyon ito kung titingnang sukat

karapatan bilang manggagawa'y inalat

kaisa mo kami, reporter Ira Pablo

mabuti't malakas ang loob mong magkwento

ipaglaban ang karapatan ng obrero

nang matigil na ang patakarang ganito

- gregoriovbituinjr.

10.17.2024

* PBA - Philippine Basketball Association

* mababasa ang ulat mula sa kawing na: https://philstarlife.com/celebrity/762228-former-pba-reporter-ira-pablo-lost-job-due-to-physical-appearance 

Kaibhan ng kapayapaan at katahimikan

KAIBHAN NG KAPAYAPAAN AT KATAHIMIKAN

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa isang krosword o palaisipang sinagutan ko, ang tanong sa 10 Pahalang: Kapayapaan. Naisip ko agad, Katahimikan kaya ang sagot? Sa akin kasi, magkaiba ang kapayapaan at katahimikan. Kaya sinagutan ko muna ang iba pa, pahalang at pababa, at nang matapos, ang lumabas ngang sagot ay: Katahimikan. Tila ba sa palaisipang iyon ay magsingkahulugan ang kapayapaan at katahimikan. Ang krosword na iyon ay nasa pahayagang Abante, may petsang Oktubre 16, 2024, at nasa pahina 10.

(Bago iyon, makikita sa 5 Pababa ang sagot na Ahusto, na baka akalain nating Ihusto. Ang ahusto ay mula sa salitang Kastilang ajuste na ang kahulugan ay pag-aayos, pag-aangkop o pagkakama. Mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 21.)

Sa usaping kaibhan ng kapayapaan at katahimikan, sa tingin ko'y para bang pilosopikal na ang kahulugan, na di tulad sa krosword na tingin marahil dito'y pangkaraniwan. Bakit ko naman nasabi?

Marahil, pag payapa ang isang lugar ay tahimik doon at walang pangamba ang mga tao. Subalit paano sa lugar na tahimik nga subalit ang mga tao roon ay balisa? Alerto maya't maya. Nagigising sa munting ingay ng daga o kaluskos ng butiki.

Halimbawa, sa isang lugar ng labanan, pag wala nang labanan o nagkaroon ng tigil-putukan, ramdam ng taumbayan doon ang katahimikan sa kanilang lugar. At tingin ng mga hindi tagaroon ay payapa na sa lugar na iyon. Wala na kasing naririnig na putok.

Subalit magkaiba ang kapayapaan sa katahimikan. Ang katahimikan, sa palagay ko, ay sa tainga, habang ang kapayapaan ay sa puso't diwa. Paano iyon?

Maaari kasing tahimik sa isang lugar, subalit hindi payapa dahil sa malupit na pinuno o diktador na namumuno sa lugar. Tahimik dahil wala kang naririnig na nagbabakbakan o naglalabanan, subalit hindi payapa dahil takot ang mga tao. Tahimik subalit ang kalooban ng tao'y hindi payapa. Walang kapanatagan. Tahimik subalit naghihimagsik ang kalooban.

Halimbawa, noong panahon ng batas-militar, tahimik ang lugar subalit nagrerebelde ang mga tao dahil ang karapatang pantao nila'y nasasagkaan.

Tahimik na kinukuha o dinudukot ang tao subalit ang kamag-anak nila'y hindi payapa. Laging balisa kung saan ba sila makikita. Mga iwinala. Mga desaparesidos.

Tahimik na nirarampa sa ilog ang mga tibak o mga nagtatanggol sa karapatang pantao. Subalit hindi payapa ang kalooban ng mga tao, dahil maaari silang maging biktima rin ng 'salvage' na kagagawan ng mga hindi kilalang rampador.

Tahimik na kumikilos ang mga tropa ng pamahalaan, gayundin ang mga rebelde. Walang ingay na nagpaplano at naghahanda. Magkakabulagaan lang pag nagkita o nagpang-abot. Subalit habang di pa nagkakasagupaan, ramdam ng taumbayan ang katahimikan ng gabi. Subalit ang puso't diwa ng bayan ay hindi matahimik, hangga't hindi pa sumisikat ang araw ng kalayaan. Nais nila'y kapayapaan ng puso't isipan at wala nang iniisip na pangamba sa kanilang buhay.

May katahimikan sa karimlan subalit walang kapayapaan sa kanilang kalooban. Sila'y laging balisa at marahil ay hindi batid ang katiyakan ng kaligtasan ng kanilang pamilya. Madalas, nakaririndi ang katahimikan.

Kaya ang kapayapaan at katahimikan ay sadyang magkaiba. Ang kapayapaan at kapanatagan ang magsingkahulugan dahil ang puso at isip ang payapa at panatag.

Ang mungkahi kong ipalit na tanong sa 10 Pahalang ay: Kawalan ng ingay o gulo.

KAIBHAN NG KAPAYAPAAN AT KATAHIMIKAN

tahimik ang lugar ngunit di payapa ang tao

subalit dapat walang pangamba ang mga ito

tahimik sila, di makapagsalitang totoo

may mga takot sa dibdib, di makalaban dito

paano ilalahad ang kanilang pagdurusa

pinatahimik na ang ibang myembro ng pamilya

tila pusong halimaw ang namuno sa kanila

anong lupit at sila'y di makatutol talaga

may katahimikan ngunit walang kapayapaan

sinagila ng takot ang puso ng taumbayan

ngunit di dapat laging ganito, dapat lumaban

lalaban sila tungo sa kanilang kalayaan

ayaw nila ng katahimikang nakabibingi

na sa diwa't puso nila'y sadyang nakaririndi

sa panahong iyon, mga nag-aklas ay kayrami

layunin nilang payapang bayan ang mamayani

10.17.2024

Ginisang talong na may sardinas

GINISANG TALONG NA MAY SARDINAS

ginayat kong malilit ang talong,

pati kamatis, bawang at sibuyas

aking gigisahin ang mga iyon

kasama ang isang latang sardinas

ginayat na talong ay walang sira

kaya inihanda ko na ang kalan,

paglulutuang kawali't mantika

habang naritong solo sa tahanan

buhay-Spartan na naman ang tibak

lalo't si misis ay nasa malayo

sa ulam na ito'y napapalatak

habang di katabi ang sinusuyo

tara, katoto ko, tayo'y magsalo

payak man ang ulam na naririto

- gregoriovbituinjr.

10.16.2024

Ang bakang si Obeidah - salin ng tula ni Ahlam Bsharat

ANG BAKANG SI OBEIDAH

Tula ni Ahlam Bsharat

Isinalin sa Ingles ni Fady Joudah

(Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.)

May baka kami, ngalan niya'y Obeidah.

Mata niya'y malalaki't dilat

tulad ng buong kawan, may malalaking dilat na mata.

Siya'y nakapikit

habang ang iba'y nakapikit din.

May dalawa siyang malalaking suso

na araw-araw ay nagbibigay ng dalawa o tatlong timba ng gatas

datapwat ang iba pang baka sa kawan ay puno ang suso

naggagatas ang aking ina sa ganoon ding dami.

Kadalasan, may uhog si Obeidah sa kanyang ilong

at iyon ay nakakadiri

at laganap sa pag-aari naming kawan

ang butas ng ilong nila'y puno ng uhog.

At sa tuwing kinukuha namin ang kanyang guya sa tabi niya

si Obeidah ay lumuluhang parang luha ng tao

at iyon ang nangyari sa iba pang baka

sa tuwing kinukuha namin ang kanilang mga guya sa kanila

umiyak sila tulad ng mga tao.

Nagdusa na sa pananabik si Obeidah.

At aatungal ng masakit na moo.

Nagagawa ito ng buong kawan

at hinihiwa ang mga gapos ng aming puso, 

kaya nagtatatukbong kami ng kumot

na animo'y nagtatago

mula sa isang halimaw sa karimlan hanggang mag-umaga.

Sa pagputok ng araw, ipinapahayag namin ang ligtas na pag-iral

sa pamamagitan ng pag-ihi nang sunod-sunod sa labas

isang likas na ritwal ng pagdaan

habang binibigkas ng araw ang kanyang mga himno sa himpapawid.

Pagkatapos pupunta kaming mga bata sa kapatagan

nang hindi takot mawala

kung saan kami nagtungo sa nakaraang buhay.

Batid namin kahit ang pinakamaliit na bato,

ang mga dilaw na ahas, ang oras nila ng pagtawid,

at sa aming mga bibig

nakasubo ang isang piraso ng tinapay sa bawat isa,

at sa bawat kamay, may isang manipis na patpat

mula sa patay na amapola

dati naming tawag sa mapait na palumpong ng dalandan.

Tatakbo kaming inaabot ang dala naming patpat

kasama si Obeidah at ang buong kawan sa unahan namin.

at sa tabi nila

ay ang aming asong si Camel.

- sa Jiftlik

10.16.2024

* Si Ahlam Bsharat ay isang mananalambuhay o memoirist, mananalaysay, makata, at may-akda ng mga piksyong tigulang (young adult fiction). Dalawa sa kanyang mga nobelang young adult ang naisalin sa English, Code Name: Butterfly at Trees for the Absentees mula sa Neem Tree Press. Siya ay babaeng mula sa Jiftlik.

Pinaghalawan ng tula at larawan mula sa kawing na: 

https://thebaffler.com/from-palestine/obeidah-the-cow-bsharat 

Proyektong pagsasalin na balak ilunsad bilang aklat sa Nobyembre 29, 2024, International Day of Solidarity with the Palestinian People 

22 Gintong Medalya, nakamit ng Pinoy

22 GINTONG MEDALYA, NAKAMIT NG PINOY

sa Japan, nakalabing-anim na gintong medalya

at nakaanim na ginto naman sa South Korea

kahanga-hanga ang mga Pilipinong atleta

sa kanilang isports o larangang nilaro nila

nakibaka sa Japan sa isports na jiu-jitsu

at lumaban sa South Korea sa isports na sambo

parehong martial arts ang dalawang isports na ito

talagang dapat mautak at malakas ka rito

mula sa bansang Brazil ang jiu-jitsu na iyon

ito'y pambubuno at sa sahig ka itatapon

ang sambo naman ay mula sa dating Sobyet Unyon

pinaunlad na combat ng Soviet Red Army noon

gayunman, tangi naming masasabi'y pagpupugay

at sa ibang bansa, pinakita ninyo ang husay

sa bagong mapa ng isports, ating bansa'y nilagay

kaya sa inyong lahat, mabuhay kayo! Mabuhay!

- gregoriovbituinjr.

10.16.2024

* Ulat 1: 16 na Gold Medals, Inani ng Jiu-Jitsu Jrs. sa Japan

* Ulat 2: Sambo Nat'l Team, naka-6 na Ginto sa South Korea

* ang dalawang ulat at litrato ay mula sa pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024, p.12

11 bansa na pala ang kasapi ng ASEAN

11 BANSA NA PALA ANG KASAPI NG ASEAN

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Labing-isa na pala ang bansa sa Association of Southeast Asian Nations (ASEAN). Ang alam kasi ng karamihan, tulad ko, na napag-aralan pa noon sa eskwelahan, ay sampu ang bansa sa ASEAN. 

Narito ang sampung bansang unang kasapi ng ASEAN: Philippines, Malaysia, Indonesia, Thailand, Brunei, Singapore, Vietnam, Cambodia, Laos, at Burma (na Myanmar na ngayon).

Nabatid kong nadagdag ang East Timor nang makita ko ang litratong kapitkamay ng mga pinuno ng ASEAN sa pahayagang Philippine Star na may petsang Oktubre 10, 2024. Inaasahan ko'y sampu ang mga lider ng ASEAN subalit labing-isa ang nasa larawang nagkapitkamay. Binilang ko at natanong: Bakit kaya labing-isa?

Kaya binasa ko ang kapsyon sa ibaba ng nasabing larawan. Ito ang nakasulat: "Leaders of the Association of Southeast Asian Nations pose during the opening of the 44th Asean Summit in Vientiane yesterday. From left: "Myanmar Permanent Secretary of Foreign Affairs Aung Kyaw Moe, President Marcos, Singapore Prime Minister Lawrence Wong, Thailand Prime Minister Paetongtarn Shinawatra, Vietnam Prime Minister Pham Minh Chinh, Laos Prime Minister Sonexay Siphandone, Malaysia Prime Minister Anwar Ibrahim, Brunei Sultan Hassanal Bolkiah, Cambodia Prime Minister Hun Mamet, Indonesia Vice Prime Minister Ma'ruf Amin and East Timor Prime Minister Kay Rala Xanana Gusmao."

Natatandaan ko ang pangalang Xanana Gusmao dahil isa siya sa mga nagtungo sa ating bansa, at nakita ko sa UP Diliman, noong unang panahon, nang hindi pa lumalaya sa pananakop ng Indonesia ang East Timor o sa kanilang salita'y Timor Leste. Prime Minister na pala siya.

Ang nag-iisang babae sa larawan ay si Thailand Prime Minister Paetongtarn Shinawatra na 38 taong gulang pa lang. Aba'y siya rin ang pinakabata sa mga lider ng ASEAN. Isinilang siya noong Agosto 21, 1986, saktong tatlong taon ng pagkapaslang kay Ninoy sa tarmac, at bata siya ng dalawang taon sa aking maybahay.

Ngayon, sa mga quiz bee sa telebisyon, pag tinanong tayo kung ilan ang mga bansa sa ASEAN ay agad nating masasabing labing-isa at hindi sampu.

Subalit kailan nga ba naging kasapi ng ASEAN ang East Timor? Ayon sa pananaliksik, opisyal na nagpahayag at nagbigay ng aplikasyon ang East Timor upang maging kasapi ng ASEAN noong Marso 4, 2011. At noong Nobyembre 11, 2022, ang East Timor ay tinanggap na kasapi ng ASEAN "sa prinsipyo" o "in principle". Kung "in principle" ba'y di pa ganap na kasapi? Gayunman, nakita natin sa litrato ng mga pinunong nagkapitkamay, labing-isa na ang kasapi ng ASEAN.

LABING-ISANG BANSA SA ASEAN

labing-isang bansa na pala ang nasa ASEAN

ito'y nabatid ko lamang sa isang pahayagan

sa litrato, pinuno ng bansa'y nagkapitkamay

at doon ang East Timor na'y kasama nilang tunay

labing-isa na sila, ngayon ay atin nang batid

mga Asyano silang animo'y magkakapatid

nagkapitbisig upang rehiyon ay pumayapa

nagkakaisang magtutulungan ang mga bansa

nawa'y lalong maging matatag ang buong rehiyon

ASEAN Charter ang bumibigkis sa mga iyon

sabi: "To unite under One Vision, One Identity

and One Caring and Sharing Community" ang mensahe

sana'y kamtin ng ASEAN ang mga minimithi

mabuhay lahat ng labing-isa nitong kasapi

10.16.2024

Mga pinaghalawan:

Philippine Star, na may petsang Oktubre 10, 2024

https://www.aljazeera.com/news/2023/9/5/qa-east-timors-asean-membership-and-the-myanmar-conflict 

https://en.wikipedia.org/wiki/Accession_of_East_Timor_to_ASEAN 

https://www.iseas.edu.sg/wp-content/uploads/2024/01/TRS1_24.pdf 

Tibuyô

TIBUYÔ

ginawa kong alkansya o tibuyô

ang walang lamang bote ng alkohol

barya-barya'y aking pinalalagô

upang balang araw, may magugugol

baryang bente pesos at sampung piso

sa tibuyo'y aking inilalagay

sa sandaling mangailangan ako

ay may makukuhanan pa ring tunay

halimbawa, libro'y aking bibilhin

o pamasahe sa patutunguhan

o may mahalagang panonoorin

o may pagkaing nais malasahan

sa tibuyô magtipid at mag-ipon

pag kailangan, may kukunin ngayon

- gregoriovbituinjr.

10.16.2024

* ang tibuyô ay salitang Batangas na katumbas ng Kastilang alkansya

Nilay sa hibik ni Doc Ben

NILAY SA HIBIK NI DOC BEN

opo, Doc Ben, tinalikuran ng marami

ang karangyaan sa buhay upang magsilbi

sa bayan, lalo't higit ay sa masang api

at pinagsamantalahan ng tuso't imbi

pinaglilingkuran natin ang mga kapos

nilalabanan ang sistemang umuubos

sa likas-yaman ng bayan, sinong tutubos?

iyang masa bang sama-sama sa pagkilos?

upang itayo ang lipunang makatao

at madurog ang sistemang kapitalismo

upang iluklok ang mula uring obrero

at magkauri'y kumilos ng kolektibo

bakit ba gayon, salat yaong sumasamba

sa dahilan ng kanilang hirap at dusa

marangyang buhay na'y wala sa aktibista

upang ipaglaban ang karapatan nila

salat ay naghahanap ng tagapagligtas

imbes sama-samang ipakita ang lakas

lagi na lang ang hanap ng masa'y mesiyas

imbes kumilos upang sistema'y magwakas

naghahanap din po ako ng tugon, Doc Ben

dahil sistemang bulok ang siyang salarin

na sakaling ito'y mapapalitan natin

dapat na lipunang makatao'y tiyakin

- gregoriovbituinjr.

10.15.2024