Tayo ang 99.999%

TAYO ANG 99.999%

ni Greg Bituin Jr.

Simboliko ang katawagang 99%. Tumutukoy ito sa mga mayorya ng naghihirap na mamamayan sa buong mundo. Sila ang pinahihirapan ng 1% ng bilyonaryo at milyonaryo sa daigdig.

Ayon sa United Nations, umabot na sa 7 Bilyon ang tao sa buong mundo. Ang 99% ng 7B ay 6,930,000,000, at ang 1% ay 70,000,000. Ibig sabihin, 70 Milyon ang mayayamang kumokontrol sa buong mundo. Napakalaki ng bilang nila, 70M. Baka nga mas maliit pa ang bilang nito dahil sa kanilang kumpetisyon ay tiyak nagkakainan sila. Marahil 0.01% o 700,000 lang sila, at tayo naman ay nasa 99.99% o 6,999,300,000. O kaya sila'y 0.001% o 70,000 milyonaryo sa buong mundo, at tayo naman ay 99.999% = 6,999,930,000.

Gayunpaman, dahil ipinanawagan na sa buong mundo ang 99%, na hindi naman ito round-off, ito na rin ang tinanggap natin, dahil mas madaling maunawaan ng simpleng masa. Naghihirap ang 99%. Ang damuhong 1% ang dahilan ng patuloy na kahirapan at pagdurusa ng sambayanan.

Dito sa Pilipinas, sa populasyon nating 94 Milyon, tayong nasa 99% ay bumibilang ng 93,060,000, habang silang 1% ay 940,000 milyonaryo lamang, o marahil ay napakababa pa ng bilang nito. Marahil sila'y 0.001% o 940 lamang, habang tayo'y 99.999% o 93,999,060 katao. Ang bilang ng bilyonaryo'y tiyak na mabibilang sa daliri.

Ngunit sa ating kabilang sa 99%, ilan dito ang organisado? Wala pa bang 1% ng 99%, o 930,600? May 1,500 na unyon na nakatala sa DOLE, kung saan nasa 8 milyon ang organisado. Pero ang may CBA lamang ay nasa 200,000 indibidwal. Ibig sabihin 8.5% lamang manggagawa ang organisado, ngunit 0.2% lamang ang may CBA.

Nakararami ang mga mahihirap sa bansa. Nariyan ang nasa sektor ng maralita, magsasaka, mangingisda, at iba pa. Kaunti na lang ang mga regular na manggagawa, at karamihan ay mga kontraktwal na. Dapat silang maorganisa bilang kasama sa 99% upang baguhin ang kalagayang ang kumokontrol lamang sa buhay ng mayorya sa Pilipinas ay ang 1%. Isama na rin natin dito ang ispesyal na sektor ng kababaihan at kabataan upang mas tumaginting ang tinig ng protesta laban sa mga naghaharing uri.

Kabilang sa nasa 1% ang mga nakaupo sa kongreso at senado, mga nasa ekekutibo at hudikatura, mga malalaking negosyante, anupa't nakapwesto sila sa matataas na posisyon sa pamahalaan at mayhawak ng malalaking negosyo sa bansa. Sila ang mga bilyonaryo't milyonaryong dahilan ng kahirapan ng higit na nakararami. Sila ang may-ari ng mga pabrika, makina, at malalawak na lupain, na kahit yata dagat at hangin ay gusto ring ariin at pagtubuan. Sila ang gumagawa ng batas, na dapat sana'y para sa lahat ng mamamayan, ngunit laging pabor sa kanilang uri. Sila ang nagpauso ng salot na kontraktwalisasyon na pahirap sa manggagawa. Sila ang madalas magpademolis ng bahay ng maralita. Sila ang mga kapitalistang mahilig magpunta sa simbahan, magdasal, at laging nagbibigay ng malaking donasyon sa simbahan, ngunit hindi maitaas ang sahod ng kanilang manggagawa. Silang 1% ang dahilan ng malaking agwat ng mahirap at mayaman.

Sa buong mundo, ang 1% ang kumokontrol sa ekonomya ng daigdig. Sila ang nagsasagawa ng polisiya sa World Bank, International Monetary Fund, World Trade Organization, at iba pang mga financial institution. Sila ang nagpapautang sa maraming mahihirap na bansa, ngunit may malaking interes, na dahilan upang lalo pang maghirap ang mga mahihirap.

Silang mga nasa 1% ang pahirap sa bayan, pahirap sa buong mundo. Hangga't pag-aari nila ang malalawak na lupain, makina't pabrika, paiikutin lang nila tayo sa kanilang mga maninipis na palad, habang ang mga manggagawa't iba pang aping sektor ng lipunan ay pulos lipak at kalyo na ang palad ngunit nananatiling mahirap. Silang mga nasa 1% ang dapat nating patalsikin.

Tayong nasa 99% ay dapat maorganisa sa adhikaing baguhin ang lipunang ito tungo sa pagtatayo ng isang lipunang makatao kung saan wala nang 1% na nagpapahirap sa sambayanan. Dapat tayo na'y maging 100% na nakakakain ng sapat sa bawat araw, at nakakamtan ang ating mga batayang karapatan, kabilang na ang karapatan sa paninirahan, trabaho, kalusugan, edukasyon, at iba pa.

Ngunit hindi natin ito makakamtan kung hindi tayo kikilos. Kung hindi tayo, sino ang kikilos? Kung hindi ngayon, kailan pa? Halina’t mag-organisa! Baguhin ang sistema!

Nobyembre 23, Pandaigdigang Araw upang Wakasan ang Impunidad

Nobyembre 23, Pandaigdigang Araw upang Wakasan ang Impunidad

ni Greg Bituin Jr.

Kasabay ng ikalawang anibersaryo ng pinakamatinding atake sa mga mamamahayag sa kasaysayan, ang Maguindanao massacre sa Mindanao, ilulunsad ng iba’t ibang grupo sa buong mundo ang kauna-unahang pagkilala sa International Day to End Impunity (IDEI) sa Nobyembre 23, 2011 bilang bahagi ng pandaigdigang panawagan ng hustisya para sa lahat ng mga pinaslang dahil sa kanilang karapatang magpahayag.

Matatandaang noong Nobyembre 23, 2009, walang awang pinaslang ang 57 katao, kabilang na ang 32 mamamahayag at manggagawa sa media, sa Maguindanao, habang ang mga ito’y papunta upang samahan ang pamilya Mangudadatu at mga tagasuporta nito sa pagpa-file ng kandidatura sa pagka-gobernador ni Esmael Mangudadatu.

Noong Hunyo 2, 2011, inulat ng Committee to Protect Journalists (CPJ) ang 2011 special report na pinamagatang “Getting Away with Murder” sa pandaigdigang pulong ng International Freedom of Expression eXchange (IFEX) sa Beirut, Lebanon, kung saan tinalakay ang impunidad sa buong mundo. Doon idineklara ng mga mamamahayag ang Nobyembre 23 bilang Pandaigdigang Araw Upang Wakasan ang Kultura ng Impunidad (International Day to End Impunity) bilang pag-alala sa kamatayan ng 32 Pilipinong mamamahayag na napatay sa Maguindanao massacre. Nasa 2011 impunity index ng CPJ ang mga bansang Pilipinas, Russia, Mexico, Bangladesh, Iraq, Somalia, Colombia, Pakistan, Brazil, Sri Lanka, Afghanistan at India. Ayon pa sa CPJ, 882 mamamahayag sa buong mundo ang pinatay mula 1992, at 36 na nitong 2011.

Ang pandaigdigang aktibidad sa Nobyembre 23 ay pinangungunahan ng International Freedom of Expression eXchange (IFEX), na nakabase sa Toronto, Canada, at isang network ng 95 na organisasyon ng mga mamamahayag sa buong mundo. Sa Pilipinas naman, ito’y pinangungunahan ng Center for Media Freedom and Responsibility (CMFR).

Ano nga ba ang impunidad? Ayon sa international law of human rights, ito’y tumutukoy sa kabiguang dalhin sa hustisya ang mga lumabag sa mga karapatang pantao, at kung gayon ay pagkakait na mabigyan ng katarungan ang mga biktima ng karapatang pantao. Ang impunidad ay isang kultura ng pagpatay at kawalang hustisya. Nariyan ang kaso ng pagpatay at pagdukot sa mga aktibista, o desaparesidos, na hanggang ngayon ay di pa nakikita.

Ang Pilipinas ang itinuturing na isa sa mga delikadong lugar sa mga mamamahayag sa buong mundo. Ayon sa CMFR, may 121 mamamahayag na ang pinaslang sa Pilipinas pagkatapos ng pag-aalsang Edsa noong 1986. Sa mga kasong ito, nasa 8% pa lamang ang mga kasong nareresolba.

Dapat mawakasan na ang ganitong mga karahasan at kultura ng kamatayan.

Wakasan na ang impunidad! End Impunity, Now!

Karahasan sa Kababaihan, Tigilan Na!

KARAHASAN SA KABABAIHAN, TIGILAN NA!

ni Greg Bituin Jr.

Kamakailan ay nabalita sa telebisyon ang pagdukot, panggagahasa't pagpatay sa isang babaeng estudyante ng University of the Philippines Los Baños (UPLB) noong Setyembre 23. Ang biktima'y nakilalang si Given Grace Cebanico, 19 na taong gulang. Kasunod nito'y nabalita sa pahayagang Remate ang panggagahasa at pagpatay sa isang 9-anyos na batang babaeng natagpuan ang bangkay sa loob ng isang simbahan sa Muntinlupa noong Oktubre 27. Kahindik-hindik at nakagagalit ang mga balitang ito. Wala silang kalaban-laban at kinitlan pa ng buhay. Anong uri ng mga halimaw ang may kagagawan ng mga ito?

Napakarami nang karahasan sa mga kababaihan. Nariyan ang pisikal na karahasan, tulad ng pananakit at pagpatay; sekswal na karahasan, tulad ng panghihipo lalo na pag nalalasing, panggagahasa, pagtrato sa babae bilang sekswal na bagay o sex object, paggamit ng malalaswang salita; sikolohikal na karahasan, tulad ng pangangaliwa at pagmamanman (stalking); at pinansyal na pang-aabuso, tulad ng pagbawi ng sustentong pinansyal.

Dahil sa mga ganitong karahasan sa kababaihan, nagkaroon ng dalawang pandaigdigang araw ng kababaihan ang ginugunita sa buong mundo bilang paggunita at pagpapaalala na ang mga kababaihan ay taong may dangal at hindi dapat dinadahas. Ang una at mas kilala ay ang International Women's Day tuwing Marso 8, at ang ikalawa'y ang International Day for the Elimination of Violence Against Women tuwing Nobyembre 25. Sa dalawang ito'y mas madugo ang kasaysayan ng Nobyembre 25.

Ang Pandaigdigang Araw ng Kababaihan o International Women’s Day tuwing Marso 8 ay unang idineklara sa ikalawang Pandaigdigang Kumperensya ng Manggagawang Kababaihan sa Copenhagen na dinaluhan ng 100 kababaihan mula sa labimpitong bansa. Ipinanukala ito ni Clara Zetkin ng Social Democratic Party sa Alemanya na magkaroon ng ispesyal na araw para idulog ng kababaihan sa buong mundo ang kanilang mga karapatan.

Ang Nobyembre 25 naman ay idineklara ng United Nations (UN) noong 1999 bilang paggunita sa tatlong pinaslang na magkakapatid na babaeng Mirabal. Noong Nobyembre 25, 1960, sa utos ng diktador na si Rafael Trujillo ng Dominican Republic ay pinaslang sina Patria Mercedes Mirabal, María Argentina Minerva Mirabal at Antonia María Teresa Mirabal. Ang magkakapatid na babaeng ito'y nakibaka upang wakasan ang diktadurya ni Trujillo. Mula 1981 ay ginugunita na ng mga aktibista para sa karapatan ng kababaihan ang Nobyembre 25 bilang paggunita sa tatlong babaeng ito. At noong Disyembre 17, 1999, idineklara ng UN General Assembly ang Nobyembre 25 ng bawat taon bilang International Day for the Elimination of Violence Against Women.

Mula rito'y itinatag na rin ng mga kababaihan ang 16 Days of Activism Against Gender Violence mula Nobyembre 25 (International Day for the Elimination of Violence Against Women) hanggang Disyembre 10 (International Human Rights Day) upang simbolikong iugnay ang karahasan sa kababaihan sa karapatang pantao at idiin na ang mga karahasan sa kababaihan ay paglabag sa karapatang pantao. Matatamaan na rin sa 16 na araw na ito ang Nobyembre 29 na kilalang International Women Human Rights Defenders Day, at Disyembre 6 na anibersaryo naman ng Montreal Massacre, kung saan pinaslang noong Disyembre 6, 1989 ang labing-apat na kababaihan sa Engineering Building ng École Polytechnique sa Montreal sa Canada. Ang mga makasaysayang araw na ito ng mga kababaihan ay hindi dapat kababaihan lamang ang gumunita kundi ang mga kalalakihan din. Pagkat meron din silang inang pinagkautangan ng buhay, asawang nagbigay ng kanilang mga anak, mga kapatid na babae, anak na babae, at mga kaibigang babae. Anupa't kalahati ng buong mundo'y pawang kababaihan.

Kaya hindi lamang tuwing Marso 8 dapat maging aktibo sa pakikibaka ang mga kababaihan kundi sa Nobyembre 25 din, at sa 16 na araw mula rito hanggang Disyembre 10, upang igiit, kilalanin at respetuhin ang kanilang mga karapatan. Sana, sa pagsasagawa ng mga aktibidad sa mga araw na ito’y mabawasan na ang mga karahasan sa kababaihan, lalo na sa mga bata. Ang pagsasabatas ng Republic Act No. 9262 (2004) o ang Anti-Violence Against Women and Their Children Act ay isa nang malaking hakbang upang bigyang proteksyon ang mga kababaihan at kanilang mga anak na nakararanas ng pang-aabuso o karahasan.

At higit sa lahat, hindi dapat masayang ang mga araw ng paggunitang ito sa mga kababaihan sa buong mundo at sa pagsasagawa ng mga aktibidad sa mga araw na ito upang kilalanin ang karapatan ng kababaihan sa buhay, dignidad, at pantay na pagtrato. Itigil na ang mga karahasan sa kababaihan!

Hustisya kay Given Grace at sa lahat ng mga babaeng biktima ng karahasan!

Mabuhay ang ating mga ina, asawa, kapatid at anak na babae! Mabuhay ang mga kababaihan!

Mga Agos sa Disyerto: Isang Pagsusuri

MGA AGOS SA DISYERTO: ISANG PAGSUSURI

ni Greg Bituin Jr.

Ang pag-alon ng Mga Agos sa Disyerto ang nagbukas ng bagong yugto ng panitikang Pilipino na nakabatay sa totoong kalagayan ng nakararami sa lipunan - ang mga manggagawa, magsasaka, maralita, kababaihan at kabataan. Ang mga maiikling kwento sa Mga Agos sa Disyerto ay inakda nina Efren Abueg, Dominador Mirasol, Rogelio Ordoñez, Edgardo Reyes at Rogelio Sikat. Sa mga manunulat na ito'y tanging si Ordoñez pa lang ang aking nakadaupang-palad at nagbigay sa akin ng huli niyang libro ng mga tula sa launching nito.

Binago ng grupong Mga Agos sa Disyerto ang panitikang Pilipino nang pinaksa nila sa kanilang mga akda ang buhay ng karaniwang tao, lalo na ang mga manggagawa, magsasaka, maralita, kababaihan, at kabataan. Sa usapin ng uring manggagawa, nariyan ang mga kwentong "Mga Aso sa Lagarian" at "Makina" ni Dominador Mirasol, "Dugo ni Juan Lazaro" at "Buhawi" ni Rogelio Ordoñez, at “Daang Bakal” ni Edgardo M. Reyes. Sa paksa ng magsasaka, nariyan ang kwentong "Tata Selo" ni Rogelio Sikat, "Lugmok na ang Nayon" ni Edgardo Reyes, at "Inuuod na Bisig sa Tiyan ng Buwaya" ni Rogelio Ordoñez. Sa paksang maralita, nariyan ang "Impeng Negro" ni Rogelio Sikat, na siyang una kong nabasa nang ako'y nasa high school pa. Sa usaping kababaihan, nariyan ang "Ang Lungsod ay Isang Dagat" ni Efren Abueg, "Isang Ina sa Panahon ng Trahedya" ni Dominador Mirasol, at "Ang Gilingang-Bato" ni Edgardo Reyes. At sa usaping kabataan ay ang "Mabangis na Lungsod" ni Efren Abueg at "Di Maabot ng Kawalang Malay" ni Edgardo Reyes.

Mabisa ang mga paglalarawan sabuhay ng karaniwang tao. Lumitaw ang grupong Mga Agos sa Disyerto sa panahong tigang ang panitikang Pilipino sa mga agos ng totoong nangyayari sa lipunan, sa panahong pulos pag-iibigan at romansa ang nangingibabaw na panitikan, dahil ito ang nais ng komersyal. Binali nila ito at sinundan nila ang yapak ng mga nauna sa kanila, tulad ni Rizal na may-akda ng Noli at Fili, ni Amado V. Hernandez na may-akda ng marami ring maiikling kwento at kilalang nobelang "Mga Ibong Mandaragit" (na dumugtong sa El Fili ni Rizal) at "Luha ng Buwaya", ni Lazaro Francisco na may-akda ng nobelang satire na "Maganda pa ang Daigdig" at "Daluyong", at marami pang iba.

Batay sa mga totoong pangyayari at may mabisang paglalarawan ng tunggalian ng uri, ang mga akda sa aklat na Mga Agos sa Disyerto ay sadyang taga sa panahon, mga paglalarawan ng mga pangyayaring hanggang ngayon ay umiiral pa, lalo na ang kahirapan at pagmamalupit ng mga kapitalista sa mga manggagawa. Mga kwentong hindi pumasa sa magasing Liwayway ngunit nanalo ng Palanca, at nailathala sa magasin ng kolehiyo, tulad ng The Quezonian ng MLQU.

Gayunpaman, bagamat mabisa ang mga paglalarawan, kulang upang kumbinsihin ang mambabasa upang baguhin nila ang api nilang kalagayan, baguhin ang bulok na sistema, baguhin ang mapagsamantalang lipunan. Marahil, hindi sakop ng panitikan ang ideyolohikal na pakikibaka. Ngunit may pangangailangang gamitin ang panitikan upang ilarawan ang masahol na kalagayan ng mahihirap sa ilalim ng kapitalistang sistema, at kasabay nito’y makapangumbinsi at manawagan ang panitikan ng pagwasak sa pribadong pag-aari ng mga kagamitan sa produksyon dahil ito ang ugat ng kahirapan, paksain kahit pampulitikang ekonomya, kung bakit sosyalismo at di unyonismo ang landas ng paglaya, bakit walang dapat magmay-ari ng lupa’t pabrika, bakit kailangan ng sosyalistang rebolusyon, atbp.

Ang panitikan ay nagbabago, umuunlad. At ang mga kwentista'y mas nagiging matalas na rin sa pagsusuri sa lipunan. Kung noon ay palasak sa mga kwento ang malapyudal at malakolonyal na lipunan, ngayon naman ay naging tungkulin na ng mga manunulat na ilagay sa kwento ang mga pagsusuri ngayon batay sa kongkretong kalagayan ng kapitalistang lipunan. Nasapol ito mismo ni Rogelio Ordonez sa kanyang maikling kathang "Inuuod na Bisig sa Tiyan ng Buwaya" nang kanyang tinalakay dito kung paanong ang isang bukirin ay naging pabrika, ang mga magsasaka'y naging manggagawa, pati na mga problema sa pabrika tulad ng kawalan ng umento sa sahod at ang pangamba sa pag-uunyon.

Sa ngayon, may panibagong hamon sa mga seryosong manunulat, ang ilarawan sa kanilang mga maikling kwento ang tunay na kalagayan ng mga aping sektor ng lipunan, laluna ang uring manggagawa, sa ilalim ng kapitalistang lipunang umiiral ngayon, at ang pangangailangan ng isang bagong sistemang ipapalit sa kapitalismo - ang sosyalismo. At ang mahalaga, mailathala ito sa mga magasin, at sa kalaunan ay maisalibro ito sa darating na panahon upang magamit din ng mga mag-aaral sa sekundarya at sa kolehiyo. Sa ngayon, tanging ang nobelang Banaag at Sikat (1906) ni Lope K. Santos ang tumatalakay sa sosyalismo. Nasundan ito ng mahabang tulang Pasion Ding Talapagobra (Pasyon ng Manggagawa) (1936) ni Lino Gopez Dizon. Ngunit sa pagsingit ng kaisipang pambansang demokratiko sa panitikan ay hindi na nasundan ang mga akdang may sosyalistang adhikain, na batay sa pagkakaisa ng uring proletaryado.

Ito ang kailangan ngayon ng bayan upang makatulong sa pagmumulat tungo sa sosyalismo. Mula sa Mga Agos sa Disyerto ay durugtungan natin ito ng mga kwentong magmumulat sa masa patungo sa ating sosyalistang adhikain.

Sa panahong disyerto pa ang panitikan, unti-unti natin itong tatamnan at didiligan upang maging lupaing masasaka, na mapapayabong ang mga tanim upang balang araw ay maani natin ang isang totoong lipunang makatao. Hanggang sa ito’y di na disyerto kundi isa nang lupaing sagana dahil wala nang panginoong maylupa't kapitalistang nag-aangkin ng likas yaman at huhuthot sa lakas-paggawa ng manggagawa. At sinisimulan na ito ngayon.

Siyanga pala, maraming salamat sa isang kasamang nagbigay ng aklat na Mga Agos sa Disyerto na kabilang sa mga binigay niyang halos dalawampung aklat pampanitikan, na pawang nasa sariling wika. Mabuhay ka, kasama!

Nakita Mo Ba si Patrick? - ni Anna Goldara

NAKITA MO BA SI PATRICK?

ni Anna Goldara

Siya yung kaibigan naming lalaki na pinakamaliit sa amin. At dahil na rin siya ang pinakamaliit at pinakamukhang totoy, siya rin ang madalas na mapag-tripan at parating nahuhuli pag takbuhan. Pinakamaliit pero pinakamabait naman.

Tuwing sumasapit ang ala una nang hapon, pupunta na kami sa 7th Floor. Doon hinahanay namin ang mga lumang drawing table at gagawing higaan para makapagpahinga habang naghihintay sa susunod na klase. Broken schedule kasi ang uso noon sa college na pinapasukan namin.

Doon nabuo ang masayang samahan naming magkakaibigan. Sa 7th Floor, naglalaro kami ng GameBoy, nakikinig kami sa mga tugtog ng usong banda gamit ang disc man (MP4 at iPod na ang uso ngayon), naglalaro kami ng finger skates, at tumutugtog kami gamit ang bongos.

Lahat ng mga bagay na nabanggit ko, si Patrick lahat ang may dala ng mga iyon—GameBoy, disc man, finger skates, at bongos. Yung finger skates at bongos, yun ang parati niyang dala lalo na kapag may lakad kaming out-of-town.

Marami kami noon at dahil sobrang close na kami sa isa’t-isa, halos ayaw na naming maghiwa-hiwalay—Lunes hanggang Biyernes, minsan pati Sabado, minsan din pati Linggo.

Isang Sabado nang gabi, nagkayayaan kaming magkita-kita sa bahay ng isang kaibigan. Ang lakas ng ulan noon dahil may bagyo. Alas diyes nang gabi nang magpasiya na kaming umuwi kahit kasagsagan pa ng malakas na ulan.

Ako, si Patrick, at ilan pang kaibigan ay sabay dapat na sasakay ng jeep papuntang Sta. Cruz at dun din maghihiwa-hiwalay dahil iba-iba naman ang ruta ng uuwian namin. Ngunit nagulat ako paglabas ko ng bahay ng kaibigan namin, wala na pala akong kasabay dahil nauna na silang sumakay ng jeep.

Lagot sila sa akin kapag naabutan ko sila.

Inis pa rin ako pero nag-aalala. Baha sa Sta. Cruz, ang hirap sumakay ng jeep. Naisip ko si Patrick. Kung kasabay ko lang si Pat, yayayain ko na lang muna siyang makituloy sa bestfriend ko na nakatira sa Blumentritt. Magkaiba naman talaga kami ng daan pauwi ni Pat pero mas ligtas ang daan patungo doon kaysa bumiyahe ako papuntang Pasay at siya naman pa-Balic-Balic. Naisip ko lang na mahihirapang umuwi si Pat dahil matindi ang baha sa España samantalang hirap naman akong makasakay ng jeep.

Isa pa, nag-aalala ako para kay Pat dahil nakainom siya. Madaling malasing si Pat kaya nga nagulat ako noong nagpasiya siyang umuwi. At saka baka mapagtrip-an si Pat dahil mukha siyang totoy at hindi papalag. Madalas kasi na kapag alanganin na ang oras ay magti-text o di kaya’y tatawag na lang siya sa bahay nila upang magpaalam.Noong gabing iyon, kapuna-puna na wala siyang dalang cellphone at wallet. Pamasahe lang ang baon niya na nakalagay sa bulsa ng jacket niyang itim. Biruan pa naman namin ang panghuhuli ng bagansya. Na dapat parati kaming may dalang ID dahil yun ang proteksiyon namin kung uuwi nang gabi. Ukol ito sa karanasan namin ng isang katropang lalaki wala pang isang buwan ang nakalilipas—nadampot kami sa Sta. Cruz dahil parehas kaming walang maipakitang ID dis-oras nang gabi.

Paulit-ulit ng sabi si Pat: “Pare, ngayon na lang ulit mababasa ‘tong sandals ko!”

Noong gabi ring iyon, siya ang nag-alo sa isang kaibigang umiiyak dahil sa problema sa pamilya. Si Patrick kasi, family-oriented. Panganay siya sa tatlong magkakapatid na lalaki pero binebeybi pa rin siya ng mga magulang niya. Ang ginagawa naman niya, binebeybi rin niya ang dalawang kapatid. Sino nga ba naman ang hindi magmamahal kay Patrick?

Hindi ko na talaga sila matanaw. Uuwi na nga ako. Nagtiyaga na lang akong mag-abang ng jeep. Ayoko namang maglakad nang mag-isa papuntang Blumentritt dahil mayroong mga daan na mataas ang baha at mahirap nang maglakad mag-isa. Makalipas ang tatlumpung minuto ay nakasakay na rin ako ng biyahe papuntang Pasay. Malungkot ako sa biyahe. Di naman ako balisa pero malungkot ako. Iyon lang ang natatandaan kong naiisip ko noong gabing iyon.

Hapon na kinabukasan nang magising ako. Ayos naman ang pakiramdam. Pagkatapos kumain ay nanood ako ng TV. Nagtatampo pa rin ako kina Pat dahil di nila ko hinintay.

NEWSFLASH: ANIM NA HINDI KILALANG LALAKI, PATAY SA MAGKAKAIBANG LUGAR DAHIL SA BAGYO.

Unidentified.

Alas sais nang umaga ng Lunes, nag-ring ang telepono sa bahay. “Telepono, tropa mo,” gising ng kapatid ko. Madalas naman kaming magtawagan ng mga kaibigan ko pero hindi ganito kaaga. Para tuloy gusto kong kabahan. “’Tol, diyan ba sa inyo natulog si Patrick?”

“Hindi, ah… Baka sa ibang tropa. Di ba iniwan pa nila ako…. Sige, ligo lang ako tapos punta na ‘ko sa school. Kita na lang tayo dun… Pero magtatawag din ako ng ibang tropa.” Klik.

Matagal bago ako nakakilos. Umiikot sa isip ko ang mga huling kaganapan noong Sabado ng gabi… Rewind, rewind…

Kung kasabay ko lang si Pat, yayayain ko na lang muna siyang makituloy sa bestfriend ko na nakatira sa Blumentritt.

“Pare, ngayon na lang ulit mababasa ‘tong sandals ko!”

…wala siyang dalang cellphone at wallet. Pamasahe lang ang baon niya na nakalagay sa bulsa ng jacket niyang itim.

…baka mapagtrip-an si Pat dahil mukha siyang totoy at hindi papalag.

…mahihirapang umuwi si Pat dahil matindi ang baha sa España…

Malungkot ako sa biyahe. Di naman ako balisa pero malungkot ako.

…dapat parati kaming may dalang ID….

Nalilito ako—maliligo ba o magtatawag, o iisipin ko muna kung saan pwedeng mapadpad si Pat. Parang may sinabi siya noong Sabado na balak niyang pumunta sa kaibigan niya sa Novaliches. Tama, andun lang si Pat! Kung minsan kasi ang paalam naming isang gabi na lakad, nauuwi sa overnight o kaya hanggang Linggo kapag weekends.

Pero parang may mali talaga. Si Patrick, ayaw niyang nag-aalala ang mga magulang niya, lalo na ang Mama niya…. Pwede siguro—wala nga pala siyang dalang cellphone at siguro naubusan na siya ng pamasahe dahil medyo malayo ang Novaliches.

Nagtawag ako ng ilang kaibigan at kakilala pero hindi rin naman daw tumawag o nag-text si Patrick… Kung maibabalik ko lang, sana naabutan ko si Patrick sa Sta. Cruz. Sana hinanap ko siya sa Carriedo. Sana naglakad na lang kami papuntang Blumentritt. Sana nga dito na lang siya tumuloy sa bahay kahit malayo. Sana, sana…

May lakad pa naman kami noong Lunes na iyon at si Patrick pa ang nag-organize. Ano ba, Pat, ano ba talaga ang lakad natin ngayon?

Pagdating ko sa eskuwelahan, sinalubong agad ako ng ibang kaibigan namin. Malungkot lahat. “Dumating dito ang mama ni Patrick, umiiyak…” sabi nung isa. Parang kinukurot ang puso ko. Si Tita… nakakahiya kay Tita. Ayokong maawa dahil sa isip ko, walang dapat kaawaan. Gusto ko sanang isigaw: Naglaboy lang si Pat! Sinusubukan lang siguro na hindi magpaalam.

Nakakahiya talaga kay Tita. Tuwing pumupunta kami sa kanila, ayos lang kahit pa isang batalyon ang dami ng uubos ng pagkain sa ref nila. Okay lang kahit saan isama si Patrick basta magpapaalam lang. Okay lang na dalhin ni Pat ang GameBoy at disc man sa school. Okay lang kahit makitulog ka pa sa kanila. Okay lang na maging takbuhan ang bahay nila.

Nasaan na kaya ang ibang tropa? Narinig yata nila ang tanong sa isip ko. Sabi ng isa, “Sumama ‘yung dalawa sa mama at papa ni Patrick para mag-ikot sa mga ospital. Kasama din ang girlfriend ni Pat. Iyak nga nang iyak e, kawawa naman.”

Mayroon ding ibang tropa na tumulong nang maghanap. Nagbabakasakaling matatagpuan nila si Pat sa isa sa mga ospital sa bandang Kamuning. Ngunit wala rin si Patrick doon.

Anong klaseng lakad ba itong in-organize mo, Pat? Hindi rin naman kami mapakali na nakatunganga lang habang naghihintay ng balita tungkol sa nawawala naming kaibigan. Nagpasiya na ako at ang isa pang kaibigang babae, pero di sinabi sa pamilya ni Pat, na sa mga punerarya kami mag-iikot. Palakasan na ng loob ito. Hangga’t maari, ayaw naming isipin na may masamang nangyari kay Pat, kailangan lang na may masiguro kami—na hindi sa ganoong lugar namin matatagpuan si Patrick.

Apat kaming lumakad papunta sa mga morge. Inuna naming suyurin ang Taft area. Galing Quiapo, sumakay kami ng jeep papuntang PGH. Meron kasing morge roon. Sinabi namin sa staff ang buong pangalan ni Patrick at kaniyang pisikal na katangian.

“Wala, miss. Subukan ninyo sa morge na nasa likod ng Pedro Gil-Taft.”

Sabay-sabay kaming apat na lumuwag ang paghinga. Parang gusto naming sumayaw papunta sa morgeng itinuro ng staff, parang sigurado na di matatagpuan doon si Patrick.

Nagtanung-tanong kami, “Manong, saan po ba ang morgeng ito?” sabay pakita sa papel kung saan nakaguhit ang sketch ng morgeng itinuro sa amin.

Nakita rin namin ang hinahanap at muling inilarawan si Patrick, “Lalaki, 5’1”, payat, parang totoy pero 21 years old na siya.”

“Walang ganiyang description dito.” Tama naman. Nakatala kasi sa white board ang mga detalye ukol sa mga bangkay na dinala roon sa loob ng isang buwan.

“Subukan ninyo roon sa punerarya sa Tayuman. Doon kadalasang dinadala ang mga bangkay na unidentified,” dagdag pa ng kausap namin.

“Ano’ng balak natin?” tanong ko sa mga kasama ko.

“Tawagan muna natin para hindi naman masayang ang punta natin,” sagot ng kaibigan naming babae.

Gayon nga ang ginawa namin. Nagtutulakan pa kami kung sino ang sasagot ng telepono. Hindi ko kinaya—ipinasa ko sa kaibigang babae.

“Meron ho bang dinala riyan na lalaki, 5’1” ang taas, payat, mukhang totoy pero 21 years old na ho?”

Patlang.

“Ho, meron? Five to 5’2”, 21 to 35 years old? Sige ho, salamat ho! Pupunta na kami r’yan!”

Meron daw dinala sa morge nila kaya lang hindi masiguro kung ilang taon na dahil matanda raw ang hitsura. Nalunod daw sa Dapitan noong gabi ng Sabado.

Balisang Paglalakbay

Kanina lang nagbibiruan pa kaming umalis sa ikalawang morgeng pinuntahan namin pero noong papalakad na kami patungo sa sakayan, ni hindi na kami nagkulitan o nagtapikan man lang. Tulala kaming apat habang pumapara ng jeep papuntang Tayuman. Iba na ang ihip ng hangin. Kung makikita mo lang ang lungkot sa mga mukha namin. Hindi nag-uusap-usap pero pakiramdam ko tila iisa ang bumabalot sa aming mga isipan. Hindi rin naman nagkakalayo ang mga pwestong inupuan namin sa loob ng jeep pero napuna kong lahat kami ay umiiwas sa tingin ng bawat isa at panay ang lunok sa natutuyong laway sa lalamunan. Katulad ko siguro, pilit din nilang itinutulak pabalik ang mga patak ng luhang gusto nang kumawala sa mga mata.

Hindi ‘yan! Pero bakit ganoon? Hindi ko na yata makumbinsi ang sarili ko na magandang balita pa rin ang sasalubong sa amin sa Tayuman. Hindi ko rin alam kung bakit mas pinili pa naming mag-jeep kaysa mag-LRT.

Mas matagal ang biyahe, mas mahaba ang pag-asang makita pa si Patrick… Para sa akin lang iyon… Iyon din kaya ang iniisip nila?

Parang ang bilis ng treinta minutos na biyahe… Ayun! Nasilip ko na sa bintana ng jeep ang puneraryang pinagdadalhan ng mga unidentified na bangkay ng tao. Lumakad pa kami pabalik dahil medyo lumagpas nang pagpara ang jeep. Habang papalapit sa punerarya, nagsalita ang isang kasama naming lalaki. “Putik, pare!” pagulat na sambit niya. “Kotse ‘to nina Patrick!”

Bigla akong nanlumo. Wala na...

Saktong kabababa lamang mula sa morge ng isa sa dalawang kaibigang sumama sa mga magulang ni Pat upang hanapin siya sa mga ospital. Bungad nito, “Hindi si Patrick ‘yun. Matanda na e, at saka malaki ang katawan.”

Ayaw pumanhik sa morge ng mga magulang ni Pat. Hinayaan muna nilang ang mga kaibigan ang kumilala sa mga bangkay na naroon. Ipinagpapalagay nila na hindi sa ganitong lugar matatagpuan si Pat. Maski ako, ayokong isipin na sa ganitong lugar ko rin siya makikita.

Bumaba na rin mula sa morge ang isa pang kaibigan na naglakas-loob kilalanin kung si Patrick nga ang dinala roon na unidentified. “Man, wala na si Patrick… Siya ‘yun!” hagulgol nito sa amin.

Nakilala niya si Pat dahil sa tato nito sa binti at isa pa sa likod. Sa lahat din ng magkakaibigan, silang dalawa ang madalas na magkasama nitong mga huling araw at sila rin ang madalas magsabihan ng mga pangarap sa buhay.

Ngunit para saan pa ang mga pangarap ni Patrick gayong isa na siyang malamig na bangkay?

Ang Suliranin ng Magkakaibigan

Tahimik ngunit halatang tuliro ang ama ni Patrick. Ang mas batang kapatid niyang lalaki, umiiyak din habang sabay iniisip ang paghihiganti. Ang bunsong kapatid na lalaki ay waring hindi makapaniwala na pumanaw na ang tinitingalang kuya. Si Tita naman, panay ang hagulgol at hindi maubos-ubos ang luha sa pag-iyak.

Ang pinakahuling eksena ang dumurog sa puso ko. Nagdadalamhati rin ako ngunit walang lalampas pa sa pagtangis ni Tita. Gusto kong pasukin ang kung anumang nararamdaman niya. Gusto kong bawasan ang bigat na nararamdaman niya.

Ngunit paano?

At higit pang “Paano?” gayong alam niyang kami ang huling nakasama ni Patrick bago ito nawala.

Paano? Paano kami makikiramay gayong hindi maiaalis na isa kami sa mga maaaring naging dahilan kung bakit ganoon ang naging kapalaran ni Patrick?

Bandang alas diyes nang gabi nang maghiwa-hiwalay kami nina Pat noong Sabado. Nakita siyang walang malay ala-una nang madaling araw noong Linggo. Nalunod daw si Pat sa Dapitan. Bahain kasi ang lugar na iyon. Bandang alas-tres nang hapon ng Linggo rin binawian ng buhay si Patrick.

Sa España malapit ang bahay nina Patrick. Sa kagustuhan sigurong makauwi agad, Dapitan marahil ang sinakyan niya at lalakad na lang mula roon papuntang España upang makarating sa bahay nila.

Ang sabi nga ng isang kaibigan na nakatira sa Dimasalang, mataas daw ang baha noong gabing iyon pero marami naman daw tao dahil stranded sa ulan at baha.

Sorry? What’s the point? Patay na si Pat! Gusto naming makapiling si Patrick noong mga sandaling iyon. Hindi naman kami pinakitaan ng hindi maganda ng pamilya ni Patrick noong nasa morge kami pero ano ba’t nahihiya talaga kaming lumapit. Mas tama pa nga sigurong sabihing natatakot kami dahil doon din ay maaari kaming pagbuntunan ng sisi. Kung para sa amin ay mahirap tanggapin na mawalan ng isang mabuting kaibigan, paano pa kaya sa sarili pa niyang mga kaanak na kung tratuhin siya ay parang beybi.

Mabigat na dalahin ang pag-iwan sa amin ni Patrick. Noong nalaman ito ng isa niyang kaklaseng babae, bigla iyong umiyak.

“Kailangang maging handa tayo sa lahat ng panahon dahil hindi natin alam kung kailan tayo mamamatay. At kailangang tanggapin mo iyon at ng mga mahal mo sa buhay,” ito ang mga katagang namutawi sa bibig ni Pat noong nag-uusap sila tungkol sa kamatayan isang linggo pa lamang ang nakararaan bago siya pumanaw.

Marahil ibinulong din ito ni Patrick kay Tita dahil noong bumisita kami sa unang gabi ng lamay, tinanong ko siya, “Tita, okay lang po ba kung pupunta pa ulit kami sa burol ni Patrick?”

“Oo naman,” malungkot pero nakangiti nang sagot ni Tita.

Walang gabi ng lamay na hindi bumisita ang buong tropa sa burol ni Pat—at di maiiwasang balikan ang mga araw na kasa-kasama namin ang pumanaw na kaibigan.

Mapag-along Panaginip

Sa mga kaibigan naming lalaki, dalawa lamang ang hindi marunong tumipa ng gitara. Isa na si Patrick sa dalawang iyon. Iyon din marahil ang dahilan kung bakit niya binili ang bongos na nakita niya sa ukay-ukay. Tatapikin lang kasi iyon nang parang tambol ay makasasabay na siya sa kantahan at tugtugan. Kami kasing magkakaibigan, mahilig mag-jamming.

Biyernes, dalawang araw bago pumanaw si Patrick, in-arbor niya sa isang kaibigan ang guitar pick nito. “Hindi ka naman marunong maggitara e,” biro nito. Noong unang gabi ng lamay, inihandog niya kay Patrick ang pick.

Paglipas ng ilang araw, napanaginipan niya si Patrick. “Uy, Pat! Kamusta ka na?” tanong raw niya sa panaginip.

“Hindi mo naman binigay ‘yung pick sa ‘kin e,” pabirong sagot daw sa kaniya ni Patrick.

Heto naman ang aking panaginip. Conscious ako na panaginip rin lang ang pangyayari sa aking paniginip. Nasa school daw kami noon, sa ground floor. Nakita ko si Pat pero dahil nga iyon ay isang panaginip, imposible na makasalamuha naming magkakaibigan ang isang pumanaw na. Katulad ng dati, nakatambay kami sa paborito naming bench at nagkukulitan.

“Pat, kamusta ka na?” mangiyak-ngiyak na tanong ko sa kaniya.

“Okay lang ako,” sagot niya. “Okay lang talaga ‘ko,” nakangiting ulit niya na para bang sinasabi niyang tanggap niya ang gayong kapalaran at huwag namin siyang alalahanin, na masaya siyang kasama niya kami… kahit sa panaginip lang.

Nakita ko siya habang unti-unting papalayo na akala mo’y may bibilhin lang sa labas ng eskuwelahan. Nakangiti siya, masaya. Ako, umiiyak habang tinatanaw ang papalayong kaibigan.

Ginising ako ni Nanay dahil humihikbi raw ako sa pagtulog. Nang magising, hindi ako nangamba na baka minumulto ako ni Patrick. Mas ginusto ko pa ngang magtagal iyon dahil pag-alo ang kaniyang iniwan sa akin—at kailangan ko itong iparating sa iba pa naming mga kaibigan.

Para sa akin, kahit nakakaramdam pa rin ako ng guilt, ipinahihiwatig ng panaginip na iyon na masaya si Pat sa bagong mundong kinaroroonan niya. Kaya ako umiyak ay naramdaman ko na kahit na nasa kabilang buhay na si Patrick, nanatili siyang isang mabuting kaibigan.

Walang anumang bakas na sinisisi niya kami sa kaniyang sinapit. Hayun nga at kahit sa panaginip, pag-aalo at hindi panunumbat ang ibinungad niya sa amin.

Sakaling ako naman ang pumanaw, maluwag din sa puso ko itong tatanggapin dahil alam ko na sa dakong tinungo ni Patrick, hindi ako mag-iisa. Alam kong sasalubungin ako ng isang mabuting kaibigan.###

“Ang iyong pagpanaw ay higit pa ang bigat sa isang bundok.”

Ayon sa mga salaysay, nalunod si Patrick sa lalim ng baha sa Dapitan noong Linggong iyon, ala-una nang madaling araw. Kasagsagan noon ng bagyo. Marahil ay naririnig mo na sa mga balita na madaling bumaha sa España at karatig-lugar nito tuwing umuulan. Ang Dapitan ay nasa likuran lamang ng España. Mayroon din daw galos si Pat sa tuhod tanda ng pagkakadulas nito, at may dugong lumabas sa tainga dahil tumama ang ulo sa isang matigas na bagay matapos niyang madulas. Buhay pa si Patrick noong matagpuan ala-una ng madaling araw ng Linggo sa harap ng isang sikat na fastfood chain sa Dapitan, malapit sa isang ospital kung saan siya isinugod ng taong nakakita sa kaniya. Noong magkakasama pa kami, naka-shorts lang si Patrick, at t-shirt at jacket ang pang-itaas. Sandals naman ang pangsapin niya sa paa. Noong matagpuan siya, shorts na lang ang natira sa kaniyang mga kasuotan. Wala siyang dalang cellphone o wallet.At dahil wala siyang wallet na maaring paglamnan ng kaniyang ID, walang kamag-anak na nakontak ang ospital upang makapagbigay ng pahintulot o waiver sa kung anumang lunas o uri ng panggagamot na maaring ibigay kay Patrick. Namatay si Patrick noong Linggo nang hapon. Hindi siya nabigyan ng karampatang lunas dahil walang consent ang kaniyang mga kaanak sa anumang clinical procedure na maaring makapagsalba ng buhay niya noong mga panahong iyon. Mayroong record si Patrick sa ospital na iyon dahil doon siya ipinanganak at doon din nagpapadoktor ang buong pamilya kapag mayroong karamdaman dahil malapit lang ito sa kanilang tirahan. Masaklap isipin ngunit ang ospital na nagpaluwal sa kaniya ang siya ring ospital na nabigo sa pagdugtong ng kaniyang buhay. Nabuo ang akdang ito bilang pagpapaalala sa iba pang “Patrick” at “mga kaibigan ni Patrick.”